با توجه به این‌که همین الان در حال استفاده از موبایل یا لپ‌تاپ هستید، طبیعی است که کیبورد QWERTY را می‌شناسید.

کافی است به گوشه‌ی سمت چپ بالای صفحه کلید خود نگاه کنید تا شش کلید Q و W و E و R و T و Y را در کنار یکدیگر ببینید. همین چیدمان صفحه کلید باعث شده که آن را به عنوان صفحه کلید QWERTY بشناسند.

شاید اگر صفحه کلید به ترتیب با حروف A تا Z چیده می‌شد، هیچ سوالی در ذهن ما شکل نمی‌گرفت و آن را وضعیتی طبیعی فرض می‌کردیم. اما حالا می‌دانیم که پراکندگی حروف در صفحه کلید QWERTY بسیار زیاد است و قاعدتاً باید پشت این پراکندگی داستانی باشد.

درباره تاریخچه صفحه کلید بسیار گفته‌ و نوشته‌اند. در این درس بخش‌هایی از این تاریخچه را مرور می‌کنیم تا ببینیم داستان‌هایی که درباره‌ی شکل‌گیری کیبورد QWERTY می‌گویند تا چه حد درست است.

چرا QWERTY؟ مرور داستانی که همه شنیده‌ایم

مشهورترین داستانی که درباره‌ی صفحه کلید QWERTY شنیده‌ایم این است که چیدمان کلیدها در آن با هدف کُند کردن سرعت تایپیست‌ها انجام شده است.

گفته می‌شود سیستم مکانیکی نخستین ماشین تحریرها به شکلی بوده که اگر کلیدهای مجاور با فاصله‌ی زمانی کم و سرعت بالا فشرده می‌شدند، احتمال داشت در عملکرد دستگاه اختلال ایجاد شود.

به همین علت، طراحی صفحه کلید سعی کرده کلیدها را به گونه‌ای قرار دهد که حرکت انگشتان کُند شود و چنین احتمالی کاهش پیدا کند.

در حال حاضر تقریباً همه پذیرفته‌اند که چنین داستانی نمی‌تواند درست باشد. ترکیب E و R و همین‌طور T و H از جمله پرکاربردترین ترکیب‌‌های دوگانه در زبان انگلیسی هستند و قرار گرفتن آن‌ها در نزدیکی هم چنین فرضیه‌ای را تأیید نمی‌کند.

البته این تنها داستانی نیست که در مورد تاریخچه شکل‌گیری کیبورد QWERTY وجود دارد. مثلاً برخی گفته‌اند که فروشندگان اولیه‌ی ماشین‌های تایپ،‌ برای تحت تأثیر قراردادن مشتریان و نشان دادن سرعت بالای این ماشین‌ها معمولاً کلمه‌ی TYPEWRITER را تایپ می‌کرده‌اند و به همین علت، تمام این حروف در خط اول صفحه کلید QWERTY قرار داده شده تا کلمه‌ی TYPEWRITER با بیشترین سرعت تایپ شود.

در این‌که همه‌ی حروف کلمه‌ی TYPEWRITER در خط اول قرار دارند بحثی نیست (همین الان می‌توانید با یک نگاه به صفحه کلید خود مطمئن شوید). اما منطقی به‌نظر نمی‌رسد که طراحی صفحه کلید ترکیب و چیدمان کلیدها را صرفاً به خاطر چنین نمایشی انتخاب کند.

عکس از Juan Velasco

با وجودی که در بسیاری از رسانه‌ها این دو داستان به عنوان ریشه شکل‌گیری چیدمان QWERTY نقل می‌شود (+)، ضعیف بودن منطق آن‌ها باعث شده که محققی مانند جَن نویز (Jan Noyes) در سال ۱۹۸۳ صریحاً بنویسد: «ما احتمالاً هیچ‌وقت نمی‌فهمیم که چرا مخترع اولیه چنین چیدمانی را برای صفحه کلید خود انتخاب کرد.» (+).

در این‌که تاریخچه شکل‌گیری صفحه کلید QWERTY مبهم است تردیدی نیست. اما نمی‌توانیم بگوییم که هیچ‌چیز در این باره نمی‌دانیم. در ادامه برخی از دانسته‌ها را در این زمینه مرور می‌کنیم و به این بهانه اشاره‌ای هم به مفهوم وابستگی به مسیر یا Path-dependency خواهیم داشت.

کریستوفر لتم شولز و اختراع ماشین تحریر

در مرور تاریخچه ماشین تحریر و صفحه کلید با یک نام مهم روبه‌رو می‌شوید: کریستوفر لتم شولز (Christopher Latham Sholes).